Theo thông báo mới nhất từ Bộ Tài chính Mỹ (tháng 4/2025), Việt Nam sẽ chịu mức thuế nhập khẩu lên tới 46% đối với một số mặt hàng xuất khẩu chủ lực. Đây là mức thuế cao nhất từ trước đến nay, gây ra nhiều lo ngại cho các doanh nghiệp Việt.

Với Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam (kim ngạch đạt 110 tỷ USD năm 2024), việc áp thuế cao sẽ tác động mạnh đến tăng trưởng kinh tế, đặc biệt là các ngành dệt may, thủy sản, đồ gỗ và điện tử. Bài viết này sẽ phân tích nguyên nhân, tác động cụ thể và đề xuất giải pháp giúp doanh nghiệp thích nghi.

Nguyên nhân Mỹ áp thuế 46% lên hàng Việt Nam

1. Áp lực từ luật chống bán phá giá và trợ cấp

Theo Bộ Công Thương Việt Nam, Mỹ cho rằng một số mặt hàng Việt Nam được hưởng lợi thế cạnh tranh không công bằng do các yếu tố như trợ cấp từ chính phủ (ưu đãi thuế, hỗ trợ vốn) và nguồn gốc nguyên liệu từ Trung Quốc. Điều này khiến Mỹ nghi ngờ hàng Việt bị "lách thuế" thông qua các hiệp định thương mại, dẫn đến quyết định siết chặt thuế quan.

2. Bảo hộ sản xuất trong nước của Mỹ

Chính quyền Mỹ đang thúc đẩy chính sách "Mua hàng Mỹ" nhằm bảo vệ ngành công nghiệp nội địa. Việc tăng thuế nhập khẩu là một phần của chiến lược này, đặc biệt trong bối cảnh bầu cử năm 2024 khi các chính trị gia muốn thể hiện lập trường cứng rắn về kinh tế.

3. Việt Nam bị xếp vào nhóm "Nền kinh tế thị trường chưa đầy đủ"

Theo Bộ Thương mại Mỹ, Việt Nam vẫn chưa được công nhận là nền kinh tế thị trường hoàn toàn. Điều này đồng nghĩa với việc hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam phải chịu các biện pháp chống bán phá giá khắt khe hơn so với những quốc gia đã được công nhận.

Tác động của thuế 46% đến xuất khẩu Việt Nam

1. Ngành dệt may: Thiệt hại nặng nhất

Mỹ là thị trường chiếm 45% tổng kim ngạch xuất khẩu dệt may Việt Nam, tương đương khoảng 20 tỷ USD mỗi năm. Với mức thuế mới, giá thành sản phẩm sẽ tăng đáng kể, làm giảm sức cạnh tranh so với các đối thủ như Bangladesh hay Ấn Độ. Dự báo cho thấy nhiều đơn hàng có nguy cơ bị hủy hoặc chuyển sang các nước có ưu đãi thuế quan tốt hơn.

2. Ngành thủy sản: Đối mặt với rào cản lớn

Các mặt hàng thủy sản chủ lực như tôm, cá tra của Việt Nam vốn đã chịu mức thuế từ 25-30%, nay tăng lên 46% sẽ khiến khoảng 30% doanh nghiệp nhỏ gặp khó khăn, thậm chí có nguy cơ phá sản. Trong khi đó, các nhà nhập khẩu Mỹ có xu hướng chuyển sang mua hàng từ Ecuador hoặc Indonesia để giảm chi phí.

3. Đồ gỗ và điện tử: Giảm lợi nhuận

Ngành gỗ Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ đạt khoảng 7 tỷ USD mỗi năm. Việc tăng thuế sẽ buộc nhiều doanh nghiệp phải giảm công suất sản xuất để duy trì hoạt động. Tương tự, ngành điện tử cũng chịu ảnh hưởng do phụ thuộc nhiều vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu, khiến chi phí sản xuất tăng cao.

Phản ứng của Chính phủ và Doanh nghiệp Việt Nam

1. Chính phủ đàm phán giảm thuế

Bộ Công Thương Việt Nam đang tích cực làm việc với phía Mỹ để sớm được công nhận là nền kinh tế thị trường, qua đó giảm bớt các rào cản thương mại. Đồng thời, Chính phủ cũng đẩy mạnh việc tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP và EVFTA để mở rộng thị trường xuất khẩu sang EU, Nhật Bản và các nước khác.

2. Doanh nghiệp lớn chuyển hướng chiến lược

Trước tình hình mới, nhiều doanh nghiệp lớn đã nhanh chóng điều chỉnh chiến lược. Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) tập trung vào sản xuất nội địa, giảm phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu từ Trung Quốc. Trong khi đó, Công ty Thủy sản Minh Phú đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường như EU và Hàn Quốc để giảm thiểu rủi ro.

Giải pháp cho doanh nghiệp xuất khẩu

1. Đa dạng hóa thị trường

Thay vì phụ thuộc quá nhiều vào thị trường Mỹ, doanh nghiệp nên khai thác các FTA như EVFTA (EU) và CPTPP (Canada, Mexico) để mở rộng cơ hội xuất khẩu. Ngoài ra, các thị trường tiềm năng như Trung Đông, Ấn Độ cũng cần được quan tâm.

2. Nâng cao giá trị sản phẩm

Doanh nghiệp cần chuyển đổi từ mô hình gia công (OEM) sang phát triển sản phẩm có thương hiệu riêng (ODM, OBM). Đầu tư vào công nghệ và quy trình sản xuất xanh cũng là cách để đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường Mỹ và EU.

3. Tối ưu logistics và chuỗi cung ứng

Để giảm chi phí vận chuyển, doanh nghiệp có thể sử dụng các cảng trung chuyển tại Singapore hoặc Hàn Quốc. Ứng dụng công nghệ blockchain trong truy xuất nguồn gốc cũng giúp tăng tính minh bạch, từ đó nâng cao uy tín với đối tác nước ngoài.

4. Liên kết doanh nghiệp để giảm chi phí

Các doanh nghiệp nhỏ nên hợp tác với nhau để đặt hàng số lượng lớn, giảm giá thành nguyên liệu đầu vào. Việc chia sẻ nguồn lực và kinh nghiệm cũng giúp nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Kết luận: Thách thức hay cơ hội?

Việc Mỹ áp thuế 46% lên hàng Việt là một thách thức lớn, nhưng cũng là cơ hội để doanh nghiệp tái cấu trúc sản xuất và đa dạng hóa thị trường. Sự phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp sẽ giúp vượt qua giai đoạn khó khăn, đồng thời xây dựng nền tảng bền vững cho xuất khẩu trong tương lai.

Nguồn: Cofast tổng hợp